|
Odsłuchaj całą treść artykułu, możesz nawet zablokować ekran!
Getting your Trinity Audio player ready...
|
W Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska trwają intensywne prace nad zmianami w regulaminie flagowego Programu “Czyste Powietrze”. Co na to organizacje pozarządowe (stowarzyszenia i fundacje), które współtworzą polską sferę publiczną w ten najbliższy nam, zwykłym obywatelom sposób?
Przypomnijmy
W dniu 28 listopada 2024 NFOŚ zawiesił przyjmowanie wniosków w Programie ‘Czyste Powietrze”, co wywołało niemało kontrowersji ze strony beneficjentów i wykonawców. Fundusz zdecydował się na ten drastyczny krok po licznych kontrolach, które wykazały, że pieniądze wcale nie trafiały do najbardziej potrzebujących. Beneficjentami okazywali się na przykład właściciele kilku domów sztucznie zaniżający dochody. Ze strony wykonawców nie było lepiej: często spotykanym procederem było wymuszanie pełnomocnictwa, na podstawie którego nieuczciwe firmy dostawały zaliczkę, a następnie znikały z rynku, zaś cała odpowiedzialność finansowa spadała na nieświadomego beneficjenta. Wprowadzane zmiany mają Program uszczelnić. Nabór wniosków ruszy już za miesiąc.
III sektor dał głos
20 grudnia w Narodowym Funduszu miało miejsce spotkanie z reprezentantami organizacji pozarządowych (NGO), którzy wystosowali rekomendacje w imieniu społeczeństwa obywatelskiego. Następnie do 27 grudnia trwały konsultacje społeczne, w trakcie których organizacje mogły zgłaszać uwagi do Programu.
Organizacje pozarządowe zgadzają się co do istotności Programu Czyste Powietrze dla poprawy jakości życia Polaków, przeciwdziałania zmianom klimatu i wspierania lokalnych społeczności. Apelują o jego jak najszybsze przywrócenie (jest planowane na 31 marca).
Co się podoba, a co trochę mniej?
Kilka organizacji, w tym Polski Alarm Smogowy wskazało na wiele pozytywnych zmian, jakie już zaszły w Programie:
ceny maksymalne, dzięki którym firmom trudniej będzie zawyżać ceny na fikcyjne wydatki (np. drzwi za 40 tys. zł) wymóg posiadania domu na własność co najmniej przez trzy lata przy podwyższonej lub najwyższej formie wsparcia, co z kolei ma zapobiec przepisywaniu domów na gorzej zarabiających członków rodziny jedna osoba to dotacja na jeden dom świadectwo charakterystyki energetycznej domu po zakończeniu prac zamiast audytu, co przy zwiększonej liczbie wyrywkowych kontroli pozwoli zaoszczędzić beneficjentom pieniądze, zachowując szczelność Programu.
Wątpliwości budzi zmniejszenie zaliczki w modelu prefinansowania z 50 do 20% kwoty dotacji. Z jednej strony, jest to walka z nieuczciwymi wykonawcami, czyli firmami, które wyrastały jak grzyby po deszczu w poprzedniej edycji Programu. Często były to niewypłacalne spółki lub nawet fundacje, dla których prefinansowanie stanowiło sposób łatwego zarobku. Niejednokrotnie po wyłudzeniu pełnomocnictwa od mniej świadomych klientów, znikały z rynku. Można zatem uznać, że zmniejszenie kwoty zaliczki pomoże wstępnie zweryfikować rzetelność firm. Z drugiej strony, NGO wskazują, że wiele lokalnych firm nie będzie w stanie realizować tych inwestycji, co grozi im plajtą.
Czy warto?
Statystyki porażają: rocznie 40 tys. osób w Polsce umiera z powodu złej jakości powietrza.
W całej Polsce na wymianę czeka ponad 2 mln kopciuchów. Program “Czyste Powietrze” nadal jest jednym z najważniejszych elementów walki ze śmiercionośnym wrogiem ‒ smogiem.
Jak na razie czas trwania Programu nie został wydłużony (wnioski można składać do końca 2027). Już teraz wiadomo, że przy obecnym tempie nie uda się osiągnąć celu ‒ wymiany wszystkich kopciuchów w Polsce. Dlatego oprócz Programu “Czyste Powietrze” Ministerstwo Klimatu i Środowiska apeluje do samorządów o zwiększenie środków na ten cel już dzisiaj. W budżecie Starachowic przeznacza się na ten cel rocznie ok. 15 tys. zł.
Marta Szperlich – Kosmala
