Dziś w ramach cotygodniowego cyklu odwiedzimy niewielkie Rataje, miejscowość w Gminie Wąchock położoną kilka kilometrów na południowy zachód od Starachowic.
Skąd nazwa Rataje?
Nazwa wywodzi się od osadników, którzy zasiedlali tereny niedalekie opackiej siedzibie. Przybyli tu już w XIII wieku, gdy Cystersi podporządkowywali sobie wąchockie ziemie.Osadnicy ci to nic nikt inny jak opaccy parobkowie zwani także ratajami (rataj to parobek folwarczny, dworski, robotnik rolny). Stąd też wzięła się nazwa dzisiejszej osady.
Osadnicy – rataje nie mieli własnej ziemi, za mieszkanie i wyżywienie pracowali na rzecz zakonników. Dziś główną pamiątką cysterską we wsi Rataje jest niewielki drewniany kościółek z kamiennym prezbiterium i zakrystią. To kościół św. Zofii usytuowany po zachodniej stronie drogi prowadzącej z Wąchocka na Wykus i dalej do Bodzentyna. Dawniej w pobliżu świątyni znajdował się modrzewiowy dwór, który niestety nie zachował się do czasów współczesnych. Napisaliśmy niestety, bo był to przecież dwór opacki, którego właścicielem był wąchocki opat Józef Szaniawski, a same tereny centralne wsi z dworkiem oraz kościołem nazywano dawniej Dworkiem Opackim.
Powróćmy jednak do kościoła św. Zofii.
To mała modrzewiowa świątynia powstała prawdopodobnie w połowie XIX wieku, nie wiemy niestety przez kogo ufundowana.  Prawdopodobnie przy ówczesnym, wtedy jeszcze orientowanym kościele, stała chatka pustelnika, która po kasacie klasztoru w 1819 roku miała pełnić rolę strażnicy rządowej. Wiadomo, że kościół został dokładnie wyremontowany w 1888 roku przez proboszcza wąchockiego – księdza Feliksa Brażewicza. To wtedy w miejscu dawnej kruchty wybudowano kamienne prezbiterium oraz zakrystię. Natomiast główne wejście obecnie znajduje się od strony wschodniej czyli od drogi „Wąchock – Wykus”. Ostro spadzisty dach zwieńczony jest niewielką sygnaturką znajdującą się na pograniczu prezbiterium i nawy.
Wewnątrz znajduje się kamienna posadzka. W środku świątyni uwagę przykuwa obraz patronki kościoła św. Zofii z trzema córkami: Wiarą, Nadzieją i Miłością. Obraz ten pierwotnie znajdował się w rozebranym w 1845 roku kościele św. Elżbiety w Wąchocku, w miejscu gdzie dziś znajduje się szkoła. Kościół św. Zofii należy do parafii w Wąchocku. Jest kościołem filialnym. Msze święte odbywają się tu w niedziele. Tuż przy kościele znajduje się pomnik – głaz, który upamiętnia mieszkankę Rataj – Mariannę Wiśnios, artystkę, malarkę ludową. Zmarła w 1996 roku. Została pochowana na parafialnym cmentarzu przy ulicy Świętego Rocha w Wąchocku.
Od 11 listopada 2018 roku na ratajskiej ziemi, także na terenie przykościelnym rośnie dąb, który na imię ma Cichociemny, posadzony z okazji 100-lecia odzyskania niepodległości ku pamięci Cichociemnych. Inicjatorami byli starachowiccy przewodnicy, harcerze oraz leśnicy. Pomysł narodził się podczas październikowego Marszobiegu Wykus 43. Pochodzące od symbolu województwa świętokrzyskiego, Bartka, drzewko zasadzono 11 listopada br. w Ratajach, na terenie przy kaplicy Świętej Zofii i nazwano go Cichociemnym. Na cześć tych, których chciano wymazać z pamięci, a którzy przetrwali. Jak Polska. W kazaniu podczas mszy świętej, której przewodniczył O. Gerard Staszczyszyn z wąchockiego Opactwa Cystersów.
W uroczystościach udział wzięli mieszkańcy Rataj, Krzysztof Kasprzyk prezes Oddziału Międzyszkolnego PTTK w Starachowicach z ówczesnym wiceprezesem Marcinem Maruszakiem i pełniącym do dziś tę funkcję – Krzysztofem Szwedem, harcerze z XV Grunwaldzkiej Drużyny Harcerskiej im. Bohaterów Westerplatte, przedstawiciele Lasów Państwowych, Nadleśnictwa Starachowice, przedstawiciele fundacji Sprzymierzeni z Grom oraz przewodnicy świętokrzyscy.
Do kościołka w Ratajach można dojechać zarówno ze Starachowic, jak i z Wąchocka. Przez Rataje przebiegają również szlaki turystyczne rowerowe, turystyczny szlak konny oraz niebieski pieszy szlak „Wąchock – Cedzyna”.
Marcin Maruszak – przewodnik świętokrzyski
cudze chwalicie swego nie znaciecysterskikaplica świętej ZofiiMarcin MauszakRataje