RANKING FINANSOWY SAMORZĄDÓW. SKĄD TAK NISKA POZYCJA POWIATU?

Ranking Finansowy Samorządu Terytorialnego w Polsce jest narzędziem obrazującym kondycję finansową samorządów w naszym kraju. Jest on opracowany przez niezależnych ekspertów i oparty na podstawie danych RIO według stanu na koniec IV kwartału 2022 roku. Pokazuje efekty zarządzania wszystkich jednostek samorządu terytorialnego, co pozwala uchwycić całościowy obraz polskich samorządów.
archiwum / fot. Powiat Starachowicki
W najnowszym notowaniu Rankingu Finansowego Samorządu Terytorialnego 2022 Gmina Starachowice zajęła wysokie 12 miejsce spośród 236 gmin miejskich. To najwyższa pozycja w województwie świętokrzyskim.
– Tak wysoka lokata pokazuje ze miasto Starachowice wykonało kawał dobrej pracy w zakresie tego, aby zachować odpowiednią proporcję między wydatkami bieżącymi a wydatkami inwestycyjnymi – mówił podczas konferencji prasowej, która odbyła się pod koniec czerwca prezydent miasta Marek Materek. – Sytuacja finansowa przez ostatnie lata zdecydowanie się poprawiła. Mimo pandemii, skutków wojny w Ukrainie na kondycję gospodarki polskiej, zadłużenie Starachowic się zmniejsza. W 2022 roku stosunek zadłużenia do dochodów wyniósł 15 procent. Przypomnę, że w 2014 roku było to 30 procent. To jest naprawdę duży sukces przy takiej skali inwestycji, jakie mamy w naszym mieście. Pragnę podkreślić, że w samym 2022 roku pozyskaliśmy ponad 85 mln zł ze środków zewnętrznych, które wydatkowaliśmy z korzyścią dla mieszkańców- dodał Marek Materek.
Niestety, odwrotna sytuacja dotyczy Powiatu Starachowickiego, który zajął 282 miejsce na 314 powiatów w Polsce i 13 na 13 powiatów województwa świętokrzyskiego (29. kielecki – 66. włoszczowski – 130. skarżyski – 161. staszowski – 182. pińczowski – 206. jędrzejowski – 224. opatowski – 229. buski – 252. konecki – 268. ostrowiecki – 275. sandomierski – 278. kazimierski – 282. starachowicki). Rok wcześniej, było to miejsce 255, a w 2016 roku 196.
O komentarz poprosiliśmy Zarząd Powiatu.
– Faktycznie wynik nie jest najlepszy, ale nie dziwi, bo mówiliśmy o nim od dawna. Już od 2018 r. przestrzegaliśmy, że wchodzimy w jeden z trudniejszych okresów dla naszego powiatu z uwagi na konieczność spłaty zobowiązań z tytułu zaciągniętych wcześniej kredytów i wykup obligacji. W latach poprzednich, o czym musimy pamiętać, zadłużenie powiatu nie było praktycznie spłacane, zaś raty kredytów przesuwano do spłaty na lata następne, co spowodowało ich kumulację w latach 2020-2029. Co więcej, w latach 2017-2018 dług powiatu zwiększył się o 11.850.000,00 zł. Pozwoliło to na realizację szeregu inwestycji, ale też spowodowało duże obciążenie dla budżetu powiatu w latach następnych – informuje rzecznik Zarządu, Anna Ciesielska. – Na to nałożyły się inne problemy, związane z malejącą liczbą mieszkańców i szalejącą inflacją. Podczas gdy jeszcze w 2018 r. powiat starachowicki liczył 90 377 mieszkańców, to już w 2022 r. liczba ta spadła do 84 514, czyli o 5863 osoby, co przekłada się bezpośrednio na wysokość subwencji, otrzymywanej z budżetu państwa i udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych i osób fizycznych. Z kolei bardzo wysoka inflacja powodująca wzrost kosztów wykonywania zadań publicznych, szczególnie tych powiązanych z dynamicznym wzrostem minimalnego wynagrodzenia, cenami energii, a co za tym idzie pozostałych towarów i usług, a także bardzo wysoki wzrost odsetek od kredytów i obligacji miały ogromny wpływ na szybszy i znaczący wzrost wydatków. Tymczasem dynamika dochodów była o wiele mniejsza, na co miały też wpływ zmiany wprowadzone przez rząd, zwłaszcza w systemie podatkowym. Spadek dochodów powiatu z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych połączony z wyrównaniem ze strony rządowej w formie dodatkowych środków, a nie regularnych dochodów własnych, stanowił także przyczynę słabszej kondycji powiatu. Wprawdzie dochody własne wzrosły, ale niewspółmiernie do ponoszonych przez Powiat wydatków. Zmiany w przepisach, np. brak konieczności posiadania kart pojazdu, czy dowodów rejestracyjnych powodują, iż wpływy do budżetu nie są wystarczające na pokrycie wydatków związanych z realizacją podstawowych zadań Powiatu – wyjaśnia. – W latach 2020-2021, w trakcie trwania pandemii COVID-19, w związku z wprowadzonymi ograniczeniami, powiat ponosił relatywnie mniejsze wydatki bieżące, co pozwoliło na wygenerowanie nadwyżek, które zostały przeznaczone na spłatę zobowiązań, finansowanie inwestycji, ale też pokrycie wydatków bieżących w szczególności na wydatki związane z jednostkami oświaty, gdyż przyznawana corocznie subwencja oświatowa nie była wystarczająca. W samym tylko 2022 r. Powiat musiał wygenerować ponad 7 mln zł dodatkowych środków na zadania  z zakresu oświaty. Znaczną część wydatków bieżących Powiatu stanowią wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń. Są to wydatki sztywne, bardzo trudne do restrukturyzacji i ograniczenia ze względu na prawną ochronę pracowników i ich warunków pracy i płacy. Mimo, iż wydatki na wynagrodzenia roku 2022 wzrosły w stosunku do roku 2021 ogółem o 4.640.959,14 zł to relacja wysokości środków na wynagrodzenia i pochodne w wydatkach ogółem zmniejszyła się z 61,05 % w 2021 r. do 58,86 % w 2022 r. Pozwoliło to na zaangażowanie środków własnych Powiatu w realizację zadań inwestycyjnych. Powyższe wynikało z przyjęcia do wyliczenia różnicy wydatków na wynagrodzenia roku 2021 do roku 2022 pracowników wszystkich jednostek Powiatu (gdzie nastąpił ustawowy wzrost najniższego minimalnego wynagrodzenia). W 2022 r. Powiat poniósł wydatki na inwestycje w kwocie ogółem 8.203.767,70 zł, z czego wkład własny to 2.032.470,44 zł (plan wydatków inwestycyjnych wynosił ogółem – 15.880.092,04 zł).
– Należy przy tym pamiętać, że Powiat realizuje także zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, finansowane z dotacji. Te jednak nie są wystarczające na pokrycie wszystkich wydatków związanych z ich realizacją. Tak jest w przypadku zadań z zakresu geodezji i kartografii czy ochrony środowiska. Na niektóre z zadań, np. budownictwo powiat nie otrzymuje żadnych środków. Wszystkie wydatki pokrywa ze środków własnych. Do tego dochodzi wspomniana wcześniej spłata zobowiązań, czyli rat kredytów i wykup obligacji. Począwszy od 2018 r., spłacamy raty kapitałowe z rocznym wyprzedzeniem. W następnym roku będzie to blisko 4,5 mln zł. Następna duża kumulacja przypadnie na rok 2028 r., kiedy to wyniesie ponad 7 mln zł. Musimy mieć tego świadomość. To wszystko łącznie przekłada się na określone wskaźniki i daje określoną pozycję w rankingu. Z liczbami trudno jest dyskutować. Warto jednak zaznaczyć, iż od 2020 r. Powiat Starachowicki, jako jeden z niewielu samorządów, nie zaciągał nowych zobowiązań. Mimo to zrealizował wszystkie nałożone zadania i zachował płynność finansową. I to należy podkreślać! Biorąc pod uwagę dynamikę inwestycyjną bieżącego roku, nasza pozycja w rankingu powinna wzrosnąć – dodaje Anna Ciesielska.