|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
Andrzejki i Katarzynki
Koniec listopada to czas wyjątkowych obrzędów związanych z Katarzynkami (25 listopada) i Andrzejkami (29–30 listopada). To dawne święta matrymonialne, dziś kojarzone głównie z zabawą, niegdyś były ważnym elementem tradycyjnej kultury ludowej.
Katarzynki poprzedzające Andrzejki i wróżby chłopców
Katarzynki, obchodzone w wigilię dnia św. Katarzyny, były świętem wróżb przeznaczonym dla młodych mężczyzn. Chłopcy, choć mniej chętnie niż dziewczęta, wróżyli o swojej przyszłości. Popularną praktyką było wkładanie pod poduszkę karteczek z imionami potencjalnych żon. Imię wyciągnięte rano wskazywało przyszłą wybrankę. Inna metoda polegała na wkładaniu pod poduszkę elementu odzieży dziewczyny, np. halki, aby we śnie ujrzeć jej twarz.
Andrzejki i wróżby dziewcząt
Andrzejki, przypadające na noc z 29 na 30 listopada, były czasem wróżb dla dziewcząt marzących o zamążpójściu. Symbolika imienia Andrzej (z greckiego „mężny”) czyniła św. Andrzeja patronem zakochanych i przyszłych małżonków. Popularne były wróżby z garnuszkami, pod którymi ukrywano przedmioty takie jak pierścionek, różaniec czy pieniądze. Odkryty przedmiot przepowiadał przyszłość – np. pierścionek zwiastował szybki ślub, a różaniec życie zakonne.
Najpopularniejsze wróżby andrzejkowe
- Lanie wosku
Rozgrzany wosk wylewany przez dziurkę od klucza do zimnej wody tworzył figury, których kształty interpretowano w świetle świecy. - Buty za próg
Dziewczęta ustawiały buty od ściany do progu. Właścicielka buta, który pierwszy przekroczył próg, miała jako pierwsza wyjść za mąż. - Obieranie jabłka
Rzucanie długiej obierzyny za siebie pozwalało odczytać z jej kształtu inicjały przyszłego męża. - Wróżby z wiśniową gałązką
Łamanie i wkładanie gałązek wiśni do wody – jeśli zakwitły do Bożego Narodzenia, wróżyły szybki ślub.
Regionalne zwyczaje
Niektóre wróżby miały charakter regionalny. Na Śląsku dziewczęta wpuszczały do koła gąsiora, który wskazywał przyszłą pannę młodą. Na Kujawach wróżono, puszczając łupinki orzechów z zapalonymi świeczkami – ich zetknięcie symbolizowało miłość.
Zanik tradycji Katarzynek i Andrzejek
Dziś Katarzynki niemal zupełnie zanikły, a Andrzejki przekształciły się w okazję do zabawy. Dawne wróżby, choć praktykowane z przymrużeniem oka, nadal cieszą się popularnością, szczególnie lanie wosku.
