Opieka nad seniorami w Polsce: Problemy i formy wsparcia

Opieka nad seniorami w Polsce jest coraz bardziej palącym problemem. Z jednej strony mamy rosnącą liczbę osób starszych wymagających wsparcia, a z drugiej – niewystarczającą infrastrukturę oraz brak odpowiednich zasobów. O sytuacji w mieście rozmawiamy z Anetą Gołębską, zastępcą dyrektora w Centrum Usług Społecznych w Starachowicach, która przedstawiła nam różnorodne formy pomocy dostępne dla seniorów, a także dla ich rodzin.

Opiekunka z CUS

Opieka nad seniorami w całej Polsce kuleje. Temat starości nie jest medialny. Powodów samotności ludzi starszych jest wiele. Na jaką pomoc osoby te, czy też ich rodziny mogą liczyć ze strony Centrum Usług Społecznych w Starachowicach?

– Form pomocy jest wiele, wszystko zależy od stanu zdrowia osoby starszej, nad którą opieka ma być sprawowana – mówi Aneta Gołębska. Aby uzyskać pomoc w zakresie opieki nad osobą starszą w pierwszej kolejności musimy złożyć podanie o przyznanie usług opiekuńczych do Centrum Usług Społecznych. Może to zrobić członek rodziny, ale także każda osoba, która zauważy potrzebę pomocy osobie starszej, pozbawionej opieki. W momencie złożenia takiego podania, zostaje uruchomiona procedura, do wskazanej w podaniu osoby udaje się pracownik socjalny na tzw. wywiad. Musi on sprawdzić w pierwszej kolejności, jaka jest sytuacja zdrowotna tej osoby, bytowa i niestety dochodowa, bo usługi opiekuńcze są płatne. (Zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej z dn. 24 czerwca 2024 roku) Ceny za godzinę usługi opiekuńczej wyliczane są w zależności od dochodu. Po dokonaniu takiej oceny, przyznajemy, w zależności od potrzeby ilość godzin usług opiekuńczych. Najwyższa opłata dla osoby samotnie gospodarującej, przy dochodzie powyżej 5 tys. zł wynosi 41 zł brutto za godzinę usługi opiekuńczej, natomiast najtańsza – 2,05 zł przy dochodzie do 970,00 zł.

Coraz większe potrzeby

Niestety z roku na rok wzrasta liczba seniorów/osób niesamodzielnych, którzy potrzebują i wymagają opieki.  Obecnie usługami opiekuńczymi objętych z naszej strony jest 178 osób. A liczba opiekunek ze względu na trudność tego zawodu spada. W tej chwili Centrum Usług Społecznych w Starachowicach zatrudnia 15 opiekunek pań na pełen etat i 3 opiekunki na ½ etatu, a dodatkowo musi się wspomagać firmą zewnętrzną, która świadczy usługi opiekuńcze po południu w dni robocze, w weekendy,  święta czy dni wolne od pracy. Jest to podmiot ekonomii społecznej – Katolickie Stowarzyszenie Niepełnosprawnych Świetlica „Motylkowe Wzgórze”. Zakres pracy opiekunki jest szeroki, bo są to usługi porządkowe, takie jak sprzątanie mieszkania, robienie zakupów, realizacja recept, czy wyjście do lekarza, a przy osobach leżących są to także usługi pielęgnacyjne, czyli umycie, zmiana pampersa, zmiana pościeli, ubranie, uczesanie, itd.

Kiedy Dom Pomocy Społecznej?

– Jeżeli stan zdrowia osoby  jest na tyle poważny, że wymaga on pomocy 24 godziny na dobę, i pomoc opiekunki absolutnie nie jest wystarczająca, a dodatkowo nie ma on rodziny, która mogłaby się nim zając, kierujemy go Domu Pomocy Społecznej – mówi A. Gołębska. Czasami odbywa się to w trybie pilnym, czyli w ciągu 3 dni.  Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej kierujemy do umieszczenia w dps-ie położonym najbliżej miejsca zamieszkania osoby– dodaje. Oczywiście zawsze konieczna jest pisemna zgoda osoby kierowanej do DPS-u. Miesięczny pobyt w nim to koszty rzędu kilku tysięcy złotych. Od dochodu osoby umieszczanej w DPS-ie pobierane jest 70% emerytury lub renty, resztę kosztów w pierwszej kolejności pokrywa rodzina, jeśli jej nie stać lub po prostu jej nie ma, pozostałe koszty pobytu pokrywa gmina.

Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością

Kolejną formą pomocy jest – asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością,  który zawodowo pomaga ludziom z niepełnosprawnością w codziennym życiu – mówi Aneta Gołębska, zastępca dyrektora CUS w Starachowicach, a także opieka wytchnieniowa.  Praca asystenta  polega na zapewnieniu wsparcia i asysty w wielu różnych dziedzinach, takich jak opieka zdrowotna, wsparcie w wykonywaniu codziennych czynności, komunikacja, edukacja i wiele innych.  Z tej formy wsparcia w ramach programu resortowego Ministra Rodziny i Polityki Społecznej „Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością” dla Jednostek Samorządu Terytorialnego, mogą skorzystać nie tylko seniorzy.  Program adresowany jest do osób niepełnosprawnych posiadających orzeczenie: o stopniu znacznym lub umiarkowanym, a także dzieci do 16. roku życia z orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Opieka wytchnieniowa ma za zadanie odciążyć członków rodzin lub opiekunów poprzez wsparcie ich w codziennych obowiązkach lub zapewnienie czasowego zastępstwa. Dzięki dofinansowaniu,  usługi asystenta i opieki wytchnieniowej  są nieodpłatne. – Zainteresowanie tą formą pomocy jest tak ogromne, że my, chcąc przyznać usługi asystenta wszystkim osobom spełniającym kryteria,  musieliśmy w jakiś sposób te godziny podzielić, więc tych godzin jest niewiele – dodaje A. Gołębska.

Opieka nad aktywnymi seniorami

Pod naszą opieką są również aktywni seniorzy – informuje A. Gołębska. Prowadzimy Dzienny Dom Seniora oraz Klub Seniora „Niezapominajka”. Dzienny Dom Senior+ zapewnia miejsca dla 40 podopiecznych, zaś do Klubu uczęszcza 38 osób, jednakże dzięki udziałowi w nowym projekcie zwiększyliśmy tę liczbę do 70 miejsc. Dzienny Dom Seniora jest formą odpłatną uzależnioną od dochodu osoby korzystającej z uczestnictwa w Domu w ramach tych opłat codziennie zapewniona jest profesjonalna opieka, tematyczne zajęcia, a także wyżywienie: śniadanie i obiad. Natomiast w ramach nowego projektu usługi są bezpłatne, a oferta jest bardzo rozbudowana. Nie pozwalamy naszym seniorom się nudzić, dlatego zaoferowaliśmy m.in. usługi wspomagające zdrowy tryb życia – wycieczki, wyjazdu do teatru, zajęcia aqua aerobiku, gimnastykę korekcyjną, terapię tańcem, konsultacje i warsztaty z dietetykiem, inne tematyczne warsztaty, różnego rodzaju terapie, itp.

Starzejemy się!

Według danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny społeczeństwo w Polsce się starzeje. Na koniec 2022 r. liczba osób w wieku 60 lat i więcej wyniosła 9,8 mln, czyli o 0,7 proc. więcej niż w 2021 r. Jeszcze w 2005 r. seniorzy stanowili jedynie 17,2 proc. naszego społeczeństwa, w 2011 r. ten udział przekroczył próg 20 proc., a w 2019 r. – 25 proc. W zeszłym roku było to już 25,9 proc. (o 0,2 pkt. proc. więcej niż w 2021 r.).

Tzw. wskaźnik obciążenia demograficznego osobami starszymi – czyli liczbą osób w wieku 65 lat i więcej przypadająca na 100 osób w wieku od 15 do 64 lat – wzrósł do 29,9 z 28,9 w roku poprzednim.

Co istotne, według prognozy demograficznej w perspektywie do 2060 r. spodziewany jest stały wzrost liczby ludności w wieku senioralnym. GUS informuje, że w 2060 r. w Polsce ma mieszkać już 11,9 mln osób starszych (wobec wspomnianych 9,8 mln w 2022 r.), tj. o 21,0 proc. więcej niż w 2022 r., stanowiąc 38,3 proc. ogółu ludności.

Czego jeszcze dowiadujemy się o najstarszych Polakach z badania GUS? Większość osób w wieku senioralnym (64,1 proc.) zamieszkuje w miastach. Wśród seniorów, podobnie jak w całej populacji, przeważają kobiety – wśród Polaków w wieku 60 lat i więcej, 58,1 proc. to panie.

Żyć będziemy coraz dłużej

Wygaszanie epidemii COVID-19 spowodowało spadek współczynnika zgonów wśród seniorów i wzrost przeciętnego dalszego trwania życia.

W 2022 r. przewidywane przeciętne dalsze trwanie życia nowonarodzonego chłopca wynosiło 73,4 roku, natomiast dziewczynki – 81,1 roku. Oznacza to wydłużenie przewidywalnego żywota o 1,4 roku dla dziewczynki i o 1,7 roku dla chłopca.

Poprawiły się także rokowania dla osób w podeszłym wieku. Mężczyzna, który w 2022 r. miał 60 lat średnio żyć będzie jeszcze przez 18,7 roku, tj. o 1,4 roku więcej niż 60-latek rok wcześniej. W przypadku kobiet w tym wieku przewidywana przeciętna długość dalszego życia wyniosła 23,6 roku, co oznacza wzrost o 1,2 roku w porównaniu z 2021 r.